نشست تخصصی شورای راهبری فناوری‌های کوانتومی، به همت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و با حضور نمایندگان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سایر دستگاه‌های کلیدی، در محل پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ این نشست با هدف هماهنگی، تنظیم و تقسیم کار ملی در مسیر توسعه فناوری‌های کوانتومی کشور برگزار گردید. در این چارچوب، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان یکی از بازیگران اصلی حوزه فناوری‌های کوانتومی، گزارشی جامع از اقدامات انجام شده، ظرفیت‌های فناورانه موجود و برنامه‌های آتی توسعه و سرمایه‌گذاری در این بخش ارائه کرد.

در ابتدای جلسه، دکتر محمدی، رئیس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، با اشاره به پیشینه تأسیس مرکز تحقیقات  مخابرات ایران در سال ۱۳۴۹ به عنوان نقطه آغازین پشتیبانی دانشی در حوزه ارتباطات کشور، اظهار کرد: «پژوهشگاه همواره نقش دیده‌بان فناوری‌های نوظهور را ایفا کرده و نیازهای زیرساختی کشور را پیش از ورود به فاز اجرایی شناسایی می کند و برای توسعه شبکه‌ها، مقررات‌گذاری، طراحی آزمایشگاه‌ها و تربیت نیروی انسانی متخصص اقدام کرده است.»

وی با اشاره به اهمیت توسعه فناوری‌های کوانتومی در جهان افزود: «فناوری کوانتومی می‌تواند در آینده تأثیرات عمیقی بر شبکه‌های ارتباطی، امنیت داده‌ها و زیرساخت‌های اطلاعاتی کشور داشته باشد. وزارت ارتباطات به عنوان متولی اصلی این بخش باید با آمادگی کامل به استقبال این تحولات برود. خوشبختانه از سال ۱۳۹۴ مطالعات و برنامه‌ریزی‌های اولیه در این حوزه آغاز شده است.»

دکتر محمدی همچنین تأکید کرد: «نقش پژوهشگاه و نهادهای پژوهشی در این مسیر، تمرکز بر مباحث اساسی و آینده‌نگرانه است؛ چراکه دستگاه‌های اجرایی به دلیل مشغله‌های روزمره معمولاً فرصت کافی برای پرداختن به این مباحث ندارند. در این زمینه، حمایت معاونت علمی می‌تواند نقش کلیدی در پشتیبانی از فعالیت‌های پژوهشی ایفا کند و مانع از آسیب‌های احتمالی به آینده کشور در حوزه فناوری‌های راهبردی شود.»

در ادامه این نشست، دکتر صمیمی، رئیس پژوهشکده فناوری ارتباطات پژوهشگاه، به معرفی فرصت‌های پژوهشگاه در حوزه فناوری‌های کوانتومی پرداخت. وی با اشاره به اقدامات ارزشمندی که طی سال‌های اخیر در این حوزه در پژوهشگاه انجام شده است، تأکید کرد: هدف ما اتصال این فعالیت‌ها به برنامه‌های کلان کشوری و ایجاد هم‌افزایی مؤثر با سایر بازیگران این عرصه است. دکتر صمیمی افزود: با توجه به ظرفیت‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، دو حوزه ارتباطات و رمزنگاری کوانتومی و همچنین محاسبات کوانتومی به‌عنوان زمینه‌های اصلی ورود وزارتخانه به فناوری‌های کوانتومی تعریف شده‌است.

دکتر صمیمی با ارائه گزارشی از ظرفیت‌های پژوهشگاه، به وجود ساختارهای پژوهشی منسجم شامل پژوهشکده‌های مختلف، مراکز نوآوری و آزمایشگاه‌های پیشرفته اشاره کرد. وی تصریح کرد که پژوهشگاه با برخورداری از شبکه ارتباطی نوری، ابررایانه سیمرغ و مراکز داده مجهز، توانمندی ویژه‌ای در حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی و تست‌های میدانی فناوری‌های کوانتومی دارد. همچنین با ایجاد ارتباط مؤثر با دانشگاه‌ها، صنایع و شرکت‌های دانش‌بنیان، پژوهشگاه می تواند در مسیر توسعه فناوری کوانتومی نقش آفرینی فعالی داشته باشد.

پس از سخنان رئیس پژوهشکده فناوری ارتباطات، دکتر سارا توفیقی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، به ارائه گزارشی از عملکرد پژوهشگاه در حوزه فناوری‌های کوانتومی پرداخت. وی فعالیت‌های پژوهشگاه را در سه محور اصلی شامل رصد فناوری و مطالعات بنیادی، تعاملات با مراکز پژوهشی و علمی و ترویج و انتشار دانش تخصصی طبقه بندی کرد. دکتر توفیقی توضیح داد که اولین پروژه‌ پژوهشگاه در حوزه کوانتوم در سال ۱۳۹۵ با محوریت شناسایی پروتکل‌های مناسب ارتباطات کوانتومی جهت پیاده سازی در کشور تعریف و انجام شد و نقشه راه فناوری کوانتومی با کاربرد در حوزه فاوا در سال 1398 تدوین شد. علاوه بر اینها تاکنون پروژه‌های متعددی در زمینه‌های رایانش کوانتومی، رمزنگاری کوانتومی و پساکوانتومی ، تدوین روال‌های آزمون سامانه های توزیع کلید کوانتومی و شبکه های  انجام شده است.

وی در ادامه افزود: «پژوهشگاه تاکنون بیش از بیست کارگاه تخصصی، رویداد علمی و دوره‌های آموزشی در حوزه کوانتوم برگزار کرده و  با سایر نهادهای فعال کشور در این حوزه و گروه‌های مطالعاتی استانداردسازی بین‌المللی مشارکت داشته است. در حال حاضر، پروژه‌هایی چون پیاده‌سازی شبکه توزیع کلید کوانتومی (QKD)، ایجاد آزمایشگاه مرجع ارزیابی سامانه های توزیع کلید کوانتومی، توسعه الگوریتم‌های رایانش کوانتومی و ارزیابی امنیتی تجهیزات کوانتومی در دستور کار پژوهشگاه قرار دارد که می‌تواند نقش مهمی در توسعه زیرساخت‌های آینده ارتباطی کشور ایفا کند.»

در ادامه جلسه، نمایندگان دستگاه‌های حاضر ضمن تبادل نظر درباره چالش‌ها و فرصت‌های موجود، بر لزوم هم‌افزایی و ایجاد نقشه راه ملی فناوری‌های کوانتومی تأکید کردند. مقرر شد جلسات تخصصی مشابه به صورت منظم تداوم یافته و طرح‌های مشترک برای توسعه این حوزه تدوین و اجرایی شود.

گفتنی است شورای راهبری فناوری‌های کوانتومی تلاش دارد با بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی، تحقیقاتی و فناورانه کشور، زیرساخت‌های لازم برای ورود جدی به عرصه فناوری‌های کوانتومی را فراهم کند.